راز عملکرد موتور با راندمان مناسب در دو چیز نهفته است؛ اول ترکیب سوخت و هوا با نسبت صحیح و دوم تنظیم دقیق زمان جرقه‌زنی در محفظه احتراق. کامپیوتر خودرو (ECU) برای محقق کردن این دو هدف، نیاز به جمع‌آوری و پردازش اطلاعات از عملکرد بخش‌های مختلف موتور دارد.

در بین انواع سنسورهایی که وظیفه جمع‌آوری و ارسال سیگنال به ایسیو را بر عهده دارند، سنسور اکسیژن جایگاه ویژه‌ای دارد. خراب شدن سنسور اکسیژن در وهله اول نسبت ترکیب سوخت و هوا در موتور را برهم می‌زند. پس از این اتفاق مشکلات ریز و درشت دیگر، یکی پس از دیگری ظاهر می‌شوند. اهمیت این قطعه باعث شد تا در قالب یک مقاله به بررسی نشانه‌ها و دلایل خرابی سنسور اکسیژن بپردازیم. با مطالعه این مطلب تا پایان متوجه خواهید شد که چه زمانی باید برای تعویض سنسور اکسیژن اقدام کنید.

علت خرابی سنسور اکسیژن خودرو چیست؟

در ابتدا لازم است که به‌بررسی علت خرابی سنسور اکسیژن خودرو بپردازیم. اولین نکته‌ای که باید مد نظر داشته باشید، این است که سنسور اکسیژن یک قطعه مصرفی مانند فیلتر روغن نیست. بلکه عمر مفید آن دست کم به اندازه نیمی از عمر مفید یک خودروی صفر است. بنابراین در حالت عادی شما تنها یکبار در طول رانندگی با یک خودرو نیاز به تعویض این قطعه خواهید داشت.

در عین حال ممکن است مشکلات دیگری باعث خرابی زودهنگام سنسور اکسیژن شوند. از جمله مهم‌ترین دلایل خراب شدن سنسور اکسیژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش بیش از حد دمای گازهای آلاینده
• تجمع رسوب و آلاینده‌ها روی سطح سنسور
• خرابی واشر منیفولد اگزوز

در اینجا لازم است که هر یک از موارد فوق را به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.

1-    افزایش بیش از حد دمای گازهای آلاینده

سنسور اکسیژن به‌عنوان یک قطعه الکترونیکی آستانه تحمل دمای محدودی دارد. اگر به‌هر دلیل دمای گازهای آلاینده خروجی از موتور از محدوده مجاز بیشتر شود، این احتمال وجود دارد که قطعات موجود در مسیر خروج آلاینده‌ها مانند سنسور اکسیژن، آسیب ببینند.

2-    تجمع رسوب و آلاینده‌ها روی سطح سنسور

بی‌کیفیت بودن بنزین یا بروز نشتی در بخش‌های مختلف خودرو ممکن است باعث خرابی سنسور اکسیژن شوند. بنزین بی‌کیفیت، کربن بیش از حدی در خود دارد. موضوعی که باعث تجمع رسوب در سطح سنسور می‌شود. نشتی سایر مایعات و تماس آن‌ها با سنسور هم می‌تواند زمینه‌ساز خرابی این قطعه باشد. هرچند که معمولا به‌دلیل موقعیت قرارگیری سنسور اکسیژن این اتفاق کمتر رخ می‌دهد.

3-    خرابی واشر منیفولد اگزوز

آلاینده‌های خروجی از موتور باید در مسیر درست به سمت اگزوز هدایت شوند. در غیر این صورت ممکن است به قطعات دیگر آسیب بزنند. خراب شدن واشر منیفولد خروجی دود یا اگزوز، باعث تماس مستقیم سنسور اکسیژن با حجم بالایی از گازهای آلاینده می‌شود. موضوعی که احتمال خرابی این قطعه را در پی دارد.

علائم خرابی سنسور اکسیژن کدامند؟

خیلی مهم است که شما در جایگاه یک راننده بتوانید تا حدی خرابی قطعات مختلف خودرو را تشخیص دهید. این موضوع به‌شما کمک می‌کند که عمق مشکلات به‌وجود آمده در ماشین را درک کنید. ضمن اینکه در مراجعه به‌تعمیرگاه با ارائه توضیحات بهتر در تشخیص و رفع هر چه بهتر ایرادات احتمالی کمک کنید.

باتوجه‌به اهمیت نقش سنسور اکسیژن در ماشین، خرابی این قطعه الکترونیکی، روی بخش‌های مختلفی از پیشرانه خودرو تاثیر می‌گذارد. به‌همین دلیل نشانه‌های خرابی سنسور اکسیژن در مقایسه با سایر حسگرهای خودرو، بیشتر هستند. از جمله مهم‌ترین مواردی که باید در این زمینه اشاره کنیم، عبارت‌اند از:

• روشن شدن چراغ چک موتور
• افزایش مصرف سوخت
• ریپ زدن ماشین
• خارج شدن دود تیره غلیظ با بوی بد از اگزوز
• سروصدای غیرعادی موتور
• آسیب دیدن کاتالیست به‌دلیل گرمای بیش از حد موتور
• گاز نخوردن خودرو
• بالا بودن دور موتور در حالت درجا

در اینجا لازم است هر یک از علائم خرابی سنسور اکسیژن را به‌صورت جداگانه بررسی کنیم؛ چراکه تجربه نشان داده بسیاری از نشانه‌های خرابی قطعات مختلف ماشین، شبیه به یکدیگر هستند. بنابراین بد نیست که موارد فوق را کمی بیشتر توضیح دهیم تا با جزئیات بیشتری در این زمینه آشنایی پیدا کنید.

روشن شدن چراغ چک موتور

روشن شدن چراغ چک موتور، اولین و جدی‌ترین نشانه‌ای است که برای خرابی هر یک حسگرهای ماشین از جمله سنسور اکسیژن رخ می‌دهد. بنابراین روشن شدن چراغ چک را نباید نشانه قطعی خراب شدن سنسور اکسیژن بدانید. در این مواقع دیاگ زدن کمک می‌کند تا ریشه مشکل شناسایی شود. کدهای خطای ارسالی از کامپیوتر خودرو به دستگاه دیاگ نشان می‌دهد که آیا سنسور اکسیژن خراب شده یا مشکل دیگری وجود دارد.

افزایش مصرف سوخت

خرابی سنسور اکسیژن و مصرف سوخت ماشین را باید به‌عنوان جدی‌ترین نشانه برای تشخیص این موضوع در نظر بگیرید. اگر میزان مصرف سوخت ماشین به‌صورت ناگهانی افزایش قابل توجهی پیدا کند، به‌احتمال زیاد مشکل مربوط به خراب شدن سنسور اکسیژن است.

همان‌طور که اشاره کردیم، خرابی این سنسور باعث می‌شود که نسبت ترکیب سوخت و هوا در محفظه احتراق به‌درستی تنظیم نشود. در نتیجه ورود سوخت اضافه به موتور را شاهد خواهیم بود. اتفاقی که باعث می‌شود مصرف سوخت به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا کند.

ریپ زدن ماشین

بر هم خوردن نسبت ترکیب سوخت و هوا باعث می‌شود که راندمان احتراق در موتور کاهش پیدا کند. در نتیجه این اتفاق بخش قابل توجهی از قدرت استاندارد و عادی موتور از دست می‌رود. گاهی اوقات این اتفاق با ریپ زدن ماشین حین حرکت همراه است. به‌عبارت دیگر شاهد کار کردن نامنظم موتور خودرو خواهید بود.

خارج شدن دود تیره غلیظ با بوی بد از اگزوز

ورود سوخت بیش از حد به موتور در پی خرابی سنسور اکسیژن، موجب می‌‌شود که بنزین بیشتری در محفظه احتراق بسوزد. در این حالت طبیعی است که حجم آلاینده‌های تولید شده در موتور تا حدی افزایش پیدا می‌کند. این موضوع به‌شکل خروج دود سیاه غلیظ رنگ از موتور خودنمایی می‌کند.

یکی دیگر از مشکلاتی که در موتور رخ می‌دهد، احتراق ناقص است. در این حالت واکنش سوختن بنزین به‌طور کامل در محفظه احتراق صورت نمی‌گیرد. در نتیجه علاوه بر دی اکسید کربن، گازهای آلاینده دیگری مانند دی‌اکسید گوگرد نیز تولید می‌شوند. این آلاینده‌ها معمولا با بوی نامطبوع شبیه به تخم مرغ گندیده همراه هستند. کافیست چند لحظه پشت ماشین و در کنار اگزوز بایستید تا این بوی نامطبوع را استشمام کنید.

سروصدای غیرعادی موتور

همه علائم خرابی سنسور اکسیژن ریشه در به‌هم خوردن نسبت ترکیب سوخت و هوا در موتور دارند. گاهی اوقات مقدار سوخت ورودی به موتور در مقایسه با هوا کمتر می‌شود. در نتیجه موتور با یک ترکیب سوخت و هوای رقیق روبه‌رو می‌شود. این موضوع علاوه بر کاهش قدرت موتور، باعث به‌گوش رسیدن صدایی شبیه به ضربه از ناحیه موتور می‌شود.

در مقابل این احتمال وجود دارد که سوخت به نسبت بیشتری از حد استاندارد با هوا ترکیب شود. در این حالت مخلوط بیش از حد غلیظ وارد موتور می‌شود. جالب است بدانید که ورود سوخت به‌میزان بیش از حد به موتور، باعث می‌شود که صدای دنگ دنگ ایجاد شود.

در نهایت شل شدن اتصالات سنسور اکسیژن، هرچند به‌منزله خرابی این قطعه نیست؛ اما باز هم باعث بروز مشکل می‌شود. یکی از این مشکلات، صدای تق تق است که از موتور به‌گوش می‌رسد.

آسیب دیدن کاتالیست به‌دلیل گرمای بیش از حد موتور

سنسور اکسیژن در مسیر خروج آلاینده‌ها به‌سمت اگزوز نصب می‌شود. در واقع این قطعه میزان اکسیژن موجود در آلاینده‌های خروجی از موتور را اندازه‌گیری می‌کند. علاوه بر این سنسور، یکی دیگر از قطعات مهم در مسیر خروج آلاینده‌ها، کاتالیست است. قطعه‌ای که در حالت عادی چیزی در حدود 80 تا 100 هزار کیلومتر عمر مفید دارد. وظیفه کاتالیست هم کاهش میزان آلاینده‌های مضر و خطرناک خروجی از موتور ماشین است.

جالب است بدانید که خراب شدن سنسور اکسیژن می‌تواند موجب آسیب دیدن کاتالیست هم شود. در حالت عادی هم گازهای آلاینده خروجی از موتور، دمای بالایی دارند. آسیب دیدن سنسور اکسیژن باعث می‌شود که به‌یکباره دمای عملکرد موتور هم به‌طور غیرعادی افزایش پیدا کند. در این حالت دمای گازهای آلاینده نیز بیش از پیش افزایش می‌یابد. این اتفاق باعث می‌شود که احتمال آسیب دیدن کاتالیست ناشی از قرار گرفتن در معرض حرارت بیش از حد و آلایند‌ه‌های غلیظ در حجم بالا وجود داشته باشد.

گاز نخوردن خودرو

برهم خوردن نسبت ترکیب سوخت و هوا در پی خرابی سنسور اکسیژن، باعث می‌شود که ایسیو در تنظیم زمان دقیق عملیات احتراق در موتور هم دچار مشکل شود. وقتی شما پدال گاز را فشار می‌دهید، در حالت عادی فاصله زمانی بین هر چه احتراق کوتاه‌تر می‌شود. در نتیجه امکان تولید قدرت بیشتر برای افزایش شتاب ماشین فراهم می‌شود.

این در حالی است که با خرابی سنسور اکسیژن عملا تنظیم زمان جرقه‌زنی به‌هم می‌ریزد. در نتیجه ممکن است با فشار دادن پدال گاز، شاهد افزایش سرعت ماشین نباشید. به این اتفاق در اصطلاح، گاز نخوردن ماشین می‌گویند.

بالا بودن دور موتور در حالت درجا

یکی دیگر از نشانه‌های خرابی سنسور اکسیژن، بالا بودن دور موتور در حالت درجا است. در حالت عادی وقتی ماشین روشن است و حرکت نمی‌کند، باید دور موتور در محدوده 1000 RPM باشد. خراب شدن سنسور اکسیژن باعث می‌شود که ایسیو در تشخیص وضعیت قرارگیری ماشین با مشکل روبه‌رو شود. به‌همین دلیل ممکن است با فرض اینکه ماشین در حال حرکت است، دور موتور را بالاتر نگه دارد.

خرابی سنسور اکسیژن چه پیامدی دارد؟

یکی از جدی‌ترین دلایل رد شدن رانندگان در فرآیند دریافت معاینه فنی، خرابی سنسور اکسیژن است. در این حالت به‌دلیل بالا بودن حجم آلاینده‌های خروجی از اگزوز در مقایسه با محدوده مجاز، ماشین در تست رانندگی برای معاینه فنی رد می‌شود.

موضوع مهم دیگری که باید روی آن تاکید کنیم، چالش خرابی سنسور اکسیژن و مصرف سوخت است. تجربه نشان می‌دهد که خرابی شدن این قطعه باعث افزایش 40 درصدی مصرف سوخت در یک خودرو می‌شود. موضوعی که نباید به‌سادگی از کنار آن رد شد. سایر پیامدهای خراب شدن سنسور اکسیژن خودرو عبارت‌اند از:

• آسیب دیدن کاتالیست
• خرابی قطعات داخلی موتور

سوال دیگری که ممکن است در این قسمت برای شما ایجاد شود آن است که آیا می‌توان جلوی خرابی سنسور اکسیژن را گرفت؟ واقعیت از این قرار است که رفتارهای رانندگی خیلی تاثیر زیادی روی عملکرد سنسور اکسیژن ندارند. در عین حال توصیه می‌کنیم که نکات زیر را برای جلوگیری از خراب شدن سنسور اکسیژن رعایت کنید:

• خودرو را در حالت درجا برای مدت طولانی روشن نگه ندارید.
• از سلامت سیستم خنک کننده موتور خودرو مطمئن شوید.
• روغن موتور خودرو را به‌موقع تعویض کنید.

بهترین زمان تعویض سنسور اکسیژن خودرو چه موقع است؟

سنسور اکسیژن به‌عنوان یک قطعه الکترونیکی قابلیت تعمیر ندارد. تنها در صورتی که مشکل مربوط به شل شدن اتصالات آن باشد، امکان تعمیر وجود دارد. در صورت تشخیص خرابی سنسور اکسیژن، راهی به‌جز تعویض آن وجود ندارد. برای یک ماشین صفر، معمولا این قطعه بین 100 تا 160 هزار کیلومتر کار می‌کند. اما برای خودروهای مدل پایین که مسافت زیادی را هم طی می‌کنند، معمولا حدود 50 تا 80 هزار کیلومتر عمر مفید سنسور اکسیژن است.

این قطعه معمولا در مسیر اگزوز خودرو قرار دارد. به‌همین دلیل برای تعویض باید ماشین روی چاله تعمیرگاه مکانیکی قرار بگیرد.

کلام پایانی

در این مطلب به بررسی نشانه‌ها و دلایل خرابی سنسور اکسیژن پرداختیم. هر چند این قطعه چندان گران قیمت نیست و تعویض آن هم چالش زیادی در پی ندارد؛ اما همان‌طور که مشاهده کردید، نقش کلیدی در عملکرد صحیح و سالم موتور دارد. افزایش مصرف سوخت در پی خراب شدن سنسور اکسیژن، بخشی از هزینه‌های جانبی شما را افزایش می‌دهد. ضمن اینکه می‌تواند به‌صورت دومینو‌وار مشکلات دیگری را برای موتور خودرو در پی داشته باشد. پیشنهاد می‌کنیم به‌محض مشاهده علائم خرابی سنسور اکسیژن، به تعمیرگاه مراجعه کنید.